Dag 17 - zondag 18 augustus - Axum vol verrassingen

Vandaag onze laatste volle dag in Ethiopië. Door de omkering van ons traject reizen we nu ook terug in de tijd. Axum draagt een schat aan archeologisch erfgoed dat onze blik op dit land tot ver vóór de christianisering doet reiken. We bezoeken het stellae-park met zijn ondergrondse graven, het paleis van de koningin van Sheeba, de Axumite Stone (een beetje de Rosetta steen van de regio), de (ongebruikte) graven van de koning Khaleb en zijn zoon Gebre Meskel …   Opnieuw staan we met beschaamde kaken: dat het bestaan van dit werelderfgoed al die tijd aan onze Westerse aandacht kon ontsnappen. Deze sites kunnen moeiteloos de concurrentie aan met Griekse  of Romeinse sites. Hét grote verschil is de ontsluiting van een en ander, alles wat met omkadering te maken heeft, het bijna totaal ontbreken van iets als ‘publiekswerking’ (of zelfs public relations). Als toerist kan je niet anders (en het is trouwens verplicht) om je door een individuele gids te laten begeleiden.

Teddy overtreft als gids alle verwachtingen. Hij is bijzonder goed gedocumenteerd, brengt zijn verhaal met (ingehouden) passie maar bovenal getuigt hij van een kritische (kunst)historische spirit. Hij is lang niet de enige gids die goed het onderscheid maakt tussen legende en interpretatie, maar bijzonder is hoe hij weet te spelen met verschillen tussen interpretaties. Grappig is zijn verhaal over de opleiding die de lokale gidsen kregen door Unesco. Twee experts (een Italiaanse en een Franse) verdedigden een verschillende archeologische interpretatie van de ruïnes van het kasteel van ‘de koningin van Sheba’. Veel van Teddy’s collega’s werden hierdoor volledig van hun stuk gebracht. Teddy zelf schept er duidelijk genoegen in zijn gasten/de toeristen net met die verschillende interpretaties te prikkelen.

 

Teddy verrast ons met zijn persoonlijke favoriete verklaring voor de neergang van het Axumitisch Rijk in de 7^de eeuw. Uiteraard heeft de opkomst van de Islam en de Arabische staten en het daarmee gepaarde verlies van controle over de overzeese handel met het Oosten (Indië o.a.) daar mee te maken. Maar Teddy verdedigt de bijkomende hypothese: door de incorporatie van het Christendom is het volume werk dat het gewone volk verzet dramatisch gedaald. De jaarkalender telde op den duur meer feestdagen (heiligendagen) dan werkdagen. Dat zou de Axumitische economie zodanig verzwakt hebben dat het voor de concurrerende Arabische landen gemakkelijk was om de rijkdom van het Axumitisch rijk uit te hollen. De (weliswaar anachronistische) parallel met onze eigen observaties van de huidige kerkelijke praktijk treft ons zeer: de energie die de kerkelijke praktijk vandaag van de mensen vraagt, lijkt ons enorm groot terwijl we niet meteen zien wat het hen ‘oplevert’ (hoe zij en hun land er beter van worden).

De lunch nemen we in het Sabean Hotel. De aankleding, meubilering en beoogde uitstraling doen vermoeden dat ook hier Chinese investeerders aan het werk zijn geweest.

Teddy neemt onze vraag naar literatuur over het Axum-erfgoed en Ethiopië in het algemeen ter harte en na enkele telefoontjes brengt hij ons naar een van zijn kennissen die een boek te koop zou hebben. Een beetje in de war stappen we enkele minuten later een piepklein winkeltje binnen waar vooral verzorgingsproducten en dameslingerie aangeboden wordt. Van achter haar toog tovert de jonge vriendelijke dame een stapeltje ‘boeken’ tevoorschijn. Niet gemakkelijk om onze ontgoocheling te verbergen bij wat we zien. Heel erg spijtig dat men ook op deze historisch zo belangrijke plaats nog niet verder komt dan een soort ‘jeugdboek’ met wat naïeve pentekeningen van de site. Waar zitten de wetenschappers hier?

Het is bijna magisch hoe de ene gebeurtenis hier de andere opvolgt. Tijdens zijn gidsbeurt bij het graf van koning Khaleb wijst Teddy ons een beetje verder op een ‘foreinchi’ met opvallende Indiana Jones-allures. Teddy kent hem als de (Amerikaanse) archeoloog die met de regelmaat van een klok nieuwe betekenisvolle steenpartijen blootlegt. Teddy introduceert ons aan hem (we zijn op dat moment de enige toeristen op de site) en onze oprecht geïnteresseerde vragen zijn aanleiding voor een college dat én de geschiedenis van Ethiopië, én de archeologische waarde van Axum, én een uitgebalanceerde visie op de ontwikkeling van het Afrikaanse continent (en de rol van onderwijs daarin) in een half uur samenbalt. Het is de echtgenote (Amerikaanse arts) die hem onderbreekt omdat zijn eigen gasten op hem wachten. We komen nog te weten dat hij Sam Walker heet, onder contract is bij de universiteit van Axum, amper (of niet?) publiceert, eigenhandig het steengruis van zijn ontdekkingen verwijdert, volgende week in Axum Melinda Gates en een delegatie van de Amerikaanse senaat zal rondleiden in de hoop meer middelen los te weken voor de opgravingen (waarvoor hij Ethiopische collega’s aan het opleiden is) … Alweer een heel verrassende en hoopgevende ontmoeting. We nemen ons voor de man later nog eens te googelen in de hoop toch ergens een spoor te vinden van wat hij hier presteert.

Een bezoek aan het Maryam Tsion complex van Axum is onontkoombaar. De 17^de eeuwse kerk is gebouwd op en rond de fundamenten van een 4^de eeuwse tempelcomplex dat rond de 14^de eeuw door de boze Joodse koningin Yodith (bijnaam ‘het monster’) verwoest werd. Dat is volgens Teddy ook meteen de verklaring (en het excuus?) dat in sommige Ethiopische kerken en a fortiori in deze kerk vrouwen niet welkom zijn. De stijl van de kerk doet een beetje denken aan de kastelen in Gondar. Vlak naast de oude kerk werd in de jaren ‘60 een nieuwe kathedraal gebouwd onder inspiratie van de laatste keizer Haile Selassie die er een Griekse architect voor engageerde. Een nogal opdringerige architectuur. Last but not least vinden we op deze site de kapel waar de Ark des Verbonds onderdak zou hebben. Dat is de oerrelikwie waarvan in elke orthodoxe kerk een replica bewaard wordt in het ‘Holy of Holy’ en die enkel priesters en deacons te zien krijgen. Dit ‘origineel’ mag maar door één levende priester gezien worden en daarenboven mag hij aan niemand vertellen hoe de ark er uitziet. Vandaag kampen de kerkelijke heersers met een vochtprobleem: het dak van de beroemde kapel lekt. Om het dak te kunnen herstellen, is nu een nieuwe kapel in opbouw. Daar moet dan de ark een tijdelijk onderdak krijgen. Dat om te vermijden dat de dakwerkers van de oude kapel een glimp van het mysterieuze object zouden kunnen opvangen ...  Er gaat echt heel veel energie naar de kerk ….

 

Wanneer we naar ons hotel terugrijden door de drukke straten van Axum passeren we (niet de eerste keer vandaag) een autokaravaan met posters van de overleden Meles Zenawi. Overmorgen is het een jaar geleden dat hij in een Brussels ziekenhuis overleed (zie ook eerdere berichten).

Teddy laat ons nog weten dat de binnenlandse vlucht naar Addis van 9u morgen uitgesteld is tot de middag. We kunnen dus een beetje langer uitslapen en zelfs nog een andere archeologische site bezoeken in Axum.  Nadeel is wel dat onze tijd in Addis nu wel erg krap wordt om nog veel van de stad te zien.

Voor het avondeten willen de kinderen graag terug naar het Sabean hotel. Er is iets meer leven te bespeuren dan in ons Remhai. We spreken er af met dr. Mekonen en zijn departementsvoorzitter van de universiteit van Mekele. Ze zijn in de buurt ter voorbereiding van een wetenschappelijke expeditie. Opnieuw een avond waarop we getuige zijn van een bruisend dynamische groep mensen die hun land vooruit willen zien gaan.