Dag 18 + 3 – donderdag 22 augustus – thuis … maar de gedachten nog niet

Iets na middernacht stijgen we op. Een uitzonderlijk rustige vlucht. Lange tussenstop in Parijs om dan met 10 man en een paardenkop naar Brussel te vliegen. Om 9.30u vaste vertrouwde bodem onder de voet. Taxi naar huis. De chauffeur, een Brusselse ket, is aan zijn laatste werkweek bezig. Volgende maand laadt hij heel zijn hebben en houden in. Hij vertrekt uit dit dolle drukke land. Vindt dat hij eindelijk weer baas mag zijn over zijn eigen leven. Zijn oude dag zal hij slijten in Afrika …  Wij slepen onze koffers naar binnen. Snel nog even een douche. De collega’s zijn al begonnen met de vergadering … Maar nagenieten zullen we. En nieuwe plannen maken. Niet wachten op de oude dag.

Dag 18 + 2 – woensdag 21 augustus – Addis Ababa revisited

We zijn het hier intussen al zo gewoon dat we ons met een gerust gevoel en het plannetje uit de Bradt-reisgids ‘alleen’ in de grote stad wagen. Een lange wandeling waar we aan den lijve (en niet van achter een autoraam) de stad in ons opnemen. Een totaal andere ervaring dan onze eerste dag. Toen leken we door een ‘landelijk’ Addis te rijden. Hier zitten we in het ‘stedelijkste’ centrum van deze stad. Een zeer boeiende ontdekking. Veel contrasten. Verrassingen. Maar hier en daar ook gelijkenissen met (Zuid-)Europese steden. We genieten van deze onverwachte verlenging. Kopen boeken en vers gebrande koffie bij Tomoca.

 

Een late lunch, nog wat lezen en schrijven in het Green Valley Hotel. Ons uur van vertrek komt in zicht. Om 20u zal een chauffeur van Ethiopian Impressions ons naar Bole Airport brengen. En kijk wie het restaurant komt binnengestapt: daar is Abebe weer! In gezelschap van zijn collega Damas. Wat een blijdschap! Abebe zal ons wegbrengen en hij ook zal de vrienden morgen vergezellen voor een dagje rond Addis. Gerard sms’t dat we niet mogen vertrekken vooraleer hij in het hotel is. Hij wil ons absoluut nog zien. Een kwartiertje voor we naar Bole moeten vertrekken, komt hij licht triomfantelijk binnengestapt. We mogen de zo fel bevochten tickets verscheuren. Hij heeft iets anders in de plaats: een very special voucher ondertekend door een hoge Ethiopian Airlines manager die ons straks in Bole vrijgeleide zal geven om gratis op het vliegtuig te stappen … Verbijstering alom die al heel snel omslaat in oprecht veel vreugde. Dit land heeft tot op het allerlaatste moment alleen maar geweldige verrassingen in petto. Afscheid van de vrienden. Veel emoties.

 

 

Dag 18 + 1 – dinsdag 20 augustus - Dwalen tussen kantoren in Addis Ababa

Na een zeer vroeg ontbijt komen we rond half 7 weer in de luchthaven van Axum aan. De bagage die hier gisterenavond is achtergebleven moet opnieuw door de controle. Inchecken gaat vlot en op het voorziene uur kunnen we in het vliegtuig stappen. Een rustig vluchtje van een dik uur en we staan in Addis, Bole Airport. Intussen heeft Gerard van Ethiopian Impressions Tours weer alles netjes voor ons geregeld. Twee chauffeurs staan klaar om ons om het even waar in Addis te brengen. Maar first things first: hoe geraken we nu zo snel mogelijk thuis? Aan de balie van de aankomsthal stuurden ze ons naar de andere terminal. Daar zullen we bij de mensen van Turkish Airlines wel horen hoe het nu verder moet. Toch niet, ze kunnen op de luchthaven niets doen, we moeten naar het administratief kantoor van Turkish in het centrum van Addis. De boodschap die we daar krijgen is een koude regendouche. De eerstvolgende vlucht die ons met zijn achten naar Zaventem kan brengen, is op 3 september. En daarenboven: Turkish beweeert helemaal niet op de hoogte gebracht te zijn van de cancelling door Ethiopian Airlines. Wij worden tot  ‘non show up’-passagiers verklaard. Willen we terug naar huis, tja dan moeten we gewoon nieuwe tickets kopen … Een beetje paniek. Dat kan niet. 3 september! Toch kalm blijven. Overleggen. Nadenken. Hulp zoeken waar ze te vinden moet zijn: bij Gerard van Ethiopian Impressions. In het kantoor van Gerard leggen we alle puzzelstukken bij elkaar. Tekenen een strategie uit. En dan begint voor onze onderhandelaars, samen met Gerard, een kalvarietocht tussen kantoren van allerlei luchtvaartinstanties die tot laat in de namiddag duurt. Intussen heeft Gerard voor de rest van de groep twee hotelkamers geregeld. Daar kunnen we wat rusten en afwachten. Het is al na 6 uur wanneer onze moedige onderhandelaars met de op dat moment beste oplossing  aan komen zetten: een eerste familie kan morgenavond met Ethiopian Airlines vertrekken, de tweede overmorgenavond. De werkagenda’s worden tegen elkaar afgewogen om te kiezen wie eerst gaat. Proberen om de schade te beperken. Collega’s die donderdag verzamelen voor een cruciale tweedaagse stafvergadering; studenten die vrijdag klaar staan om geëxamineerd te worden … ze zullen een paar uurtjes geduld moeten oefenen. We maken afspraken voor wat we morgen samen nog gaan doen. Dus toch een uitgebreide stadswandeling in Addis! En voor de langste blijvers overmorgen nog een extra dagje met chauffeur naar een interessant stuk natuur rond Addis. Het is nu vooral de financiële aderlating (nieuwe tickets) die nog wringt ….

 

Dag 18 – maandag 19 augustus - Axum continued - flight cancelled

Onze laatste uren in Ethiopië. We genieten van de extra tijd in Axum met een bezoek aan de site van Ad Hankara. Een antieke steengroeve van waaruit de stellae van Axum uitgehouwen werden. Het blijft een raadsel hoe ze die gigantische monolithische obelisken van wel 25 à 30 m hoog van hier naar hun plaats in Axum getransporteerd en rechtop gekregen hebben. De groeve fungeerde volgens sommige interpretaties ook al oefenplaats voor het kappen van bas-reliefs. Er zijn nog enkele van die oefeningen te zien. Indrukwekkend is de ‘Gobedra Lioness’, voorwaar geen broddellapje maar een prachtig bas relief (meer dan 3m breed) van een grommende leeuwin, met ernaast een Maltees kruis (dat wellicht later na de christianisering toegevoegd werd). Hoog op de rots waar de leeuwin trots voor zich uitkijkt, zit een jonge Ethiopische man, al even trots zijn grazend vee gade te slaan.

 

Teddy krijgt weer nieuws van onze touroperator in Addis. Ethiopian Airlines liet weten dat de binnenlandse vlucht nog verder is opgeschoven naar een uur of 4 in de namiddag. Een tochtje door Addis is nu al helemaal niet meer mogelijk. We nemen dan maar uitgebreid tijd voor een lunch in het Yeha hotel. Zelfde allures als het Geha hotel in Gondar: hoog gelegen, schitterend uitzicht over Axum en het stellae part en een begoed cliënteel. Teddy merkt op dat de Ethiopische familie die wat verder op het terras zit, het gezin is van de eigenaar van een van de grootste voetbalclubs van Ethiopië, Dedebit FC.

 

 

We maken ons rustig klaar om naar de luchthaven van Axum af te reizen en nemen daar afscheid van Teddy. Hij is bijzonder blij met de twee paar stevige bergschoenen die wij kunnen missen nu en daar graag achterlaten.

 

 

De luchthaven van Axum is zoals je wellicht van een kleine Afrikaanse luchthaven mag verwachten. Maar in Ethiopian Airlines, we trust! De vlucht blijkt vertraging te hebben. Rond half zes kunnen we dan toch naar de (enige) gate. Af en toe wordt iets omgeroepen in het Amharic waarna ontgoochelde en zuchtende blikken op de Ethiopische gezichten te zien zijn. Vertraging wegens heel slecht weer boven Mekele weet een medepassagier voor ons te vertalen (de Engelse vertaling door de microfoon is onverstaanbaar). Het is ongeveer 7 uur wanneer een nieuwe mededeling door de microfoon schalt. Iedereen staat recht. Het is zover. We worden erg wantrouwig wanneer we de nog bozere en zelfs opgewonden blikken zien. Waar we vandaag niet eens aan durfden denken wordt harde waarheid: vandaag geen vluchten meer van Axum naar Addis. Over een uur of 4 vertrekt de vlucht van Turkish Airlines naar Zaventem. Zonder ons.

De chaos aan de incheckbalie van Axum is aanzienlijk. De voetbalclubeigenaar die we net nog op het terras van Yeha zagen voert het hoge woord. Blijkt dat Ethiopian Airlines enkel voor de buitenlandse passagiers in een hotelovernachting in Axum zal voorzien. Er wordt heel stevig onderhandeld en de situatie keert. Iedereen die het nodig heeft kan naar het Sabean hotel gebracht worden. Foreinchi of geen foreinchi. De deskmanager van Ethiopian Airlines verzekert ons dat hij met Turkish Airlines aan het overleggen is hoe het in Addis dan verder moet naar Europa. We verbijten onze ontgoocheling en ongerustheid en laten ons met een busje naar het centrum van Axum brengen. Na de twee maaltijden in het Sabean zijn de kinderen heel tevreden dat ze dit extra nachtje ook in dit ‘luxehotel’ kunnen doorbrengen. Lang zal dat niet duren: om half 6 morgenvroeg moeten we klaar staan om weer naar de luchthaven te rijden waar we rond 6 uur zullen inchecken voor de eerste vlucht naar Addis. Wat er daarna komt, zullen we dan wel zien.

Dag 17 - zondag 18 augustus - Axum vol verrassingen

Vandaag onze laatste volle dag in Ethiopië. Door de omkering van ons traject reizen we nu ook terug in de tijd. Axum draagt een schat aan archeologisch erfgoed dat onze blik op dit land tot ver vóór de christianisering doet reiken. We bezoeken het stellae-park met zijn ondergrondse graven, het paleis van de koningin van Sheeba, de Axumite Stone (een beetje de Rosetta steen van de regio), de (ongebruikte) graven van de koning Khaleb en zijn zoon Gebre Meskel …   Opnieuw staan we met beschaamde kaken: dat het bestaan van dit werelderfgoed al die tijd aan onze Westerse aandacht kon ontsnappen. Deze sites kunnen moeiteloos de concurrentie aan met Griekse  of Romeinse sites. Hét grote verschil is de ontsluiting van een en ander, alles wat met omkadering te maken heeft, het bijna totaal ontbreken van iets als ‘publiekswerking’ (of zelfs public relations). Als toerist kan je niet anders (en het is trouwens verplicht) om je door een individuele gids te laten begeleiden.

Teddy overtreft als gids alle verwachtingen. Hij is bijzonder goed gedocumenteerd, brengt zijn verhaal met (ingehouden) passie maar bovenal getuigt hij van een kritische (kunst)historische spirit. Hij is lang niet de enige gids die goed het onderscheid maakt tussen legende en interpretatie, maar bijzonder is hoe hij weet te spelen met verschillen tussen interpretaties. Grappig is zijn verhaal over de opleiding die de lokale gidsen kregen door Unesco. Twee experts (een Italiaanse en een Franse) verdedigden een verschillende archeologische interpretatie van de ruïnes van het kasteel van ‘de koningin van Sheba’. Veel van Teddy’s collega’s werden hierdoor volledig van hun stuk gebracht. Teddy zelf schept er duidelijk genoegen in zijn gasten/de toeristen net met die verschillende interpretaties te prikkelen.

 

Teddy verrast ons met zijn persoonlijke favoriete verklaring voor de neergang van het Axumitisch Rijk in de 7^de eeuw. Uiteraard heeft de opkomst van de Islam en de Arabische staten en het daarmee gepaarde verlies van controle over de overzeese handel met het Oosten (Indië o.a.) daar mee te maken. Maar Teddy verdedigt de bijkomende hypothese: door de incorporatie van het Christendom is het volume werk dat het gewone volk verzet dramatisch gedaald. De jaarkalender telde op den duur meer feestdagen (heiligendagen) dan werkdagen. Dat zou de Axumitische economie zodanig verzwakt hebben dat het voor de concurrerende Arabische landen gemakkelijk was om de rijkdom van het Axumitisch rijk uit te hollen. De (weliswaar anachronistische) parallel met onze eigen observaties van de huidige kerkelijke praktijk treft ons zeer: de energie die de kerkelijke praktijk vandaag van de mensen vraagt, lijkt ons enorm groot terwijl we niet meteen zien wat het hen ‘oplevert’ (hoe zij en hun land er beter van worden).

De lunch nemen we in het Sabean Hotel. De aankleding, meubilering en beoogde uitstraling doen vermoeden dat ook hier Chinese investeerders aan het werk zijn geweest.

Teddy neemt onze vraag naar literatuur over het Axum-erfgoed en Ethiopië in het algemeen ter harte en na enkele telefoontjes brengt hij ons naar een van zijn kennissen die een boek te koop zou hebben. Een beetje in de war stappen we enkele minuten later een piepklein winkeltje binnen waar vooral verzorgingsproducten en dameslingerie aangeboden wordt. Van achter haar toog tovert de jonge vriendelijke dame een stapeltje ‘boeken’ tevoorschijn. Niet gemakkelijk om onze ontgoocheling te verbergen bij wat we zien. Heel erg spijtig dat men ook op deze historisch zo belangrijke plaats nog niet verder komt dan een soort ‘jeugdboek’ met wat naïeve pentekeningen van de site. Waar zitten de wetenschappers hier?

Het is bijna magisch hoe de ene gebeurtenis hier de andere opvolgt. Tijdens zijn gidsbeurt bij het graf van koning Khaleb wijst Teddy ons een beetje verder op een ‘foreinchi’ met opvallende Indiana Jones-allures. Teddy kent hem als de (Amerikaanse) archeoloog die met de regelmaat van een klok nieuwe betekenisvolle steenpartijen blootlegt. Teddy introduceert ons aan hem (we zijn op dat moment de enige toeristen op de site) en onze oprecht geïnteresseerde vragen zijn aanleiding voor een college dat én de geschiedenis van Ethiopië, én de archeologische waarde van Axum, én een uitgebalanceerde visie op de ontwikkeling van het Afrikaanse continent (en de rol van onderwijs daarin) in een half uur samenbalt. Het is de echtgenote (Amerikaanse arts) die hem onderbreekt omdat zijn eigen gasten op hem wachten. We komen nog te weten dat hij Sam Walker heet, onder contract is bij de universiteit van Axum, amper (of niet?) publiceert, eigenhandig het steengruis van zijn ontdekkingen verwijdert, volgende week in Axum Melinda Gates en een delegatie van de Amerikaanse senaat zal rondleiden in de hoop meer middelen los te weken voor de opgravingen (waarvoor hij Ethiopische collega’s aan het opleiden is) … Alweer een heel verrassende en hoopgevende ontmoeting. We nemen ons voor de man later nog eens te googelen in de hoop toch ergens een spoor te vinden van wat hij hier presteert.

Een bezoek aan het Maryam Tsion complex van Axum is onontkoombaar. De 17^de eeuwse kerk is gebouwd op en rond de fundamenten van een 4^de eeuwse tempelcomplex dat rond de 14^de eeuw door de boze Joodse koningin Yodith (bijnaam ‘het monster’) verwoest werd. Dat is volgens Teddy ook meteen de verklaring (en het excuus?) dat in sommige Ethiopische kerken en a fortiori in deze kerk vrouwen niet welkom zijn. De stijl van de kerk doet een beetje denken aan de kastelen in Gondar. Vlak naast de oude kerk werd in de jaren ‘60 een nieuwe kathedraal gebouwd onder inspiratie van de laatste keizer Haile Selassie die er een Griekse architect voor engageerde. Een nogal opdringerige architectuur. Last but not least vinden we op deze site de kapel waar de Ark des Verbonds onderdak zou hebben. Dat is de oerrelikwie waarvan in elke orthodoxe kerk een replica bewaard wordt in het ‘Holy of Holy’ en die enkel priesters en deacons te zien krijgen. Dit ‘origineel’ mag maar door één levende priester gezien worden en daarenboven mag hij aan niemand vertellen hoe de ark er uitziet. Vandaag kampen de kerkelijke heersers met een vochtprobleem: het dak van de beroemde kapel lekt. Om het dak te kunnen herstellen, is nu een nieuwe kapel in opbouw. Daar moet dan de ark een tijdelijk onderdak krijgen. Dat om te vermijden dat de dakwerkers van de oude kapel een glimp van het mysterieuze object zouden kunnen opvangen ...  Er gaat echt heel veel energie naar de kerk ….

 

Wanneer we naar ons hotel terugrijden door de drukke straten van Axum passeren we (niet de eerste keer vandaag) een autokaravaan met posters van de overleden Meles Zenawi. Overmorgen is het een jaar geleden dat hij in een Brussels ziekenhuis overleed (zie ook eerdere berichten).

Teddy laat ons nog weten dat de binnenlandse vlucht naar Addis van 9u morgen uitgesteld is tot de middag. We kunnen dus een beetje langer uitslapen en zelfs nog een andere archeologische site bezoeken in Axum.  Nadeel is wel dat onze tijd in Addis nu wel erg krap wordt om nog veel van de stad te zien.

Voor het avondeten willen de kinderen graag terug naar het Sabean hotel. Er is iets meer leven te bespeuren dan in ons Remhai. We spreken er af met dr. Mekonen en zijn departementsvoorzitter van de universiteit van Mekele. Ze zijn in de buurt ter voorbereiding van een wetenschappelijke expeditie. Opnieuw een avond waarop we getuige zijn van een bruisend dynamische groep mensen die hun land vooruit willen zien gaan.